De Eerste Kamer behandelde dinsdag de Voorjaarsnota. Namens 50PLUS voerde Senator van Rooijen het woord. Onderstaand een transcriptie van zijn betoog.

Algemeen 

Voorzitter, de Nederlandse Rijksbegroting heeft de afgelopen jaren een hele serie stormen en schokken weten te doorstaan. Vooralsnog met vlag en wimpel, want het tekort van de rijksoverheid wordt voor alle komende jaren geraamd onder de 3% en de staatsschuld blijft onder de 50%. Kom daar nog maar eens om in de Eurozone. 

De schok van Covid en de lockdowns. De schok van het vrijwel volledig opgeven  van de aardgasbaten. De peperdure hersteloperaties bij de toeslagen en bij Box 3. De storm van oorlog op het Europese continent, met een inflatiegolf en een extra toestroom van vluchtelingen. De eerste 10 miljard is ook reeds aan de defensiebegroting  toegevoegd. Daar moet, volgens de nieuwe afspraken binnen de NAVO, tussen 2025 en 2035 nog 1,5% BBP, ofwel 15 miljard euro per jaar bovenop gelegd gaan worden. 

En dat betreft dan alleen nog maar de directe militaire uitgaven. Er moet ook nog 1,5%, ofwel 15 miljard euro per jaar, worden gespendeerd aan andere zaken zoals infrastructuur en civiele weerbaarheid. Bij elkaar opgeteld moet Nederland dus nog 30 miljard toevoegen aan de jaarlijkse middelen voor defensie. Of kan de regering aantonen, dat Nederland de 1,5% voor onder andere militaire infrastructuur en civiele weerbaarheid nu al goed besteed? Want als dat zo is dan scheelt dat natuurlijk al een slok op een borrel. 

Mijn fractie heeft niet al te lang geleden nog met klem gewaarschuwd voor het definitief dichtgooien van de aardgasputten in Groningen. Met een beperkte winning en ruime compensatie voor de Groningers, kunnen we nog steeds meerdere vliegen in 1 klap slaan. Een aanzienlijk deel van de benodigde defensie inspanning kan hiermee gefinancierd worden. Mijn fractie kijkt uit naar het debat hierover, in de aanloop naar de verkiezingen. Het laatste woord is hier nog niet over uitgesproken. 

Het begrotingstekort loopt nog in de pas, dus de pijn van alle schokken en stormen is tot op heden genomen in de vorm van minder uitgaven en hogere lasten, dan anders mogelijk zou zijn geweest. Met een mega pakket belastingverlaging van 20 of 30 miljard euro, had dit kabinet de rit wellicht wel uit kunnen zitten. Wilders en Omtzigt hadden dat geld graag stukgeslagen voor de burger. Maar helaas moest de ruimte worden ingezet voor andere, dringende zaken. Als ik in de krant lees “dat we het zullen gaan voelen” dan moet ik concluderen: we voelen het al. Deelt de regering deze conclusie? 

Voor wat betreft de militaire inspanningen, de nieuwe NAVO norm van 5% BBP, hebben we tijd gekregen tot 2035. Er komt een evaluatiemoment in 2029 en de volgende Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn in 2028. Het volgende kabinet zal niet kunnen ontkomen aan een verdere verhoging van de defensie-inspanningen maar naar onze mening zit de uitdaging in doelmatigheid en effectiviteit. Met de razendsnelle verhoging van het defensiebudget naar 2%, hebben wij in relatieve termen al een grote inspanning geleverd. Mijn fractie is bezorgd dat constante verhogingen de noodzaak om efficiënt met geld om te gaan ondermijnen. Het klopt toch dat de regering dit zelf ook wel moet erkennen?  

Is het niet verstandiger om nu, met de extra plus in de voorjaarsnota, even een paar jaar pas op de plaats te maken? Niet om te besparen maar om te optimaliseren en om ervoor te zorgen, dat de volgende stap naar bijvoorbeeld 2,5%, onderdeel is van een goed uitgewerkt plan waar samenwerking en synergie met onze NAVO partners centraal staat? Mijn fractie ziet nog veel te weinig wanneer het aankomt op effectieve materiële samenwerking en doelmatige taakspecialisatie. Deelt de regering deze opvatting van 50PLUS en ziet zij daar na deze NAVO-top verandering in komen?  

AOW

Waar de politiek nog een beetje wegduikt, zien we in de media dat de discussie over dekking van de militaire inspanningen al volop wordt gevoerd. Zelfs de AOW, de hoeksteen van ons sociale stelsel, wordt daarbij niet gespaard. Naar de mening van de fractie van 50PLUS, is de AOW de laatste eenvoudige en goed uitvoerbare staatsvoorziening. Nog bijna onaangetast door de grijpgrage handen van politici en partijen die willen hervormen, versoberen, bezuinigen of alle drie. In het FD las ik een voorstel om de AOW met 10% te verlagen, en dat levert dan zomaar 6 miljard euro per jaar op. Ook de ‘inkomensafhankelijke AOW’, de “flexibele AOW” en andere exotische plannen passeren de revue. Het prijsschieten op de AOW is begonnen. Dit is ook waar te nemen als je kijkt naar de bezuinigingsopties in de ombuigingslijst van Financiën en meer specifiek ook in het recente onderzoeksrapport over wat er gebeurd met instroom naar de “Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen” de AIO, in het geval van verlaging van de AOW. 

Nog niets of niemand, heeft zijn of haar mond open gedaan over de grootste veelvraat binnen de begroting, de beschermde diersoort die we arbeidskorting noemen. De heilige koe van de VVD, met als primaire doel het uitdelen van goedkope lastenverlichting die alleen geldt voor werkenden maar niet voor gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden. 

In 2001 ging het bij de arbeidskorting nog om 2,3 miljard euro. In 2020 was dat al opgelopen tot 22 miljard. Een vertienvoudiging! Sindsdien hebben Rutte en Schoof er doodleuk nog 60% bij gedaan, want in de miljoenennota voor 2025 komt het budgettaire beslag van de arbeidskorting uit op een whopping 35,5 miljard. Dat staat gelijk aan 10% van de eerste schijf of 7% van alle schijven. Zoals ik net al formuleerde: de arbeidskorting is de veelvraat en tegelijkertijd ook de beschermde diersoort binnen de begroting. Van de oude VVD, de VVD van Wiegel en Bolkestein, had iedereen een veel lager belastingtarief gekregen maar de nieuwe VVD, van Rutte en Yesilgoz, heeft haar eigen manier van identiteitspolitiek gevonden, in het beperken van belastingverlaging tot uitsluitend werkenden. 

50PLUS benadert deze inzet als vijandig. De AOW moet staan als een huis. Geen gefrutsel met flexibele uitkeringen of inkomensafhankelijkheid. De AOW is het laatste bastion van eenvoud en betrouwbaarheid. Het fundament van onze welvaartsstaat. Het is de arbeidskorting die de solidariteit tussen de generaties heeft aangetast. 35 miljard aan identiteitspolitieke lastenverlichting. Het is genoeg geweest! 

WTP transitie en Amendement Joseph

Tal van regelingen en voorzieningen waar mensen voorheen op konden bouwen, hebben geleden onder de genadeloze voorrang die is gegeven aan de arbeidskorting. Kijk bijvoorbeeld naar het steeds lagere inkomensplafond voor de aftrek van pensioenpremies. Ook daarmee zetten partijen gewoon actief in op een geleidelijke ontmanteling van het collectieve pensioenstelsel. Nog los van de hervorming naar de WTP. 

Het inmiddels beroemde amendement van Agnes Joseph mocht de eindstreep simpelweg niet halen. Daar is een venijnig spel gespeeld, met ingrepen van de ministers van Sociale Zaken en Financiën, waar 50PLUS zich absoluut niet in kon vinden. Een vreemde interventie van de minister van Financiën, op basis van een eenzijdige financiële analyse en nauwelijks ter zake doende antwoorden van de minister van Sociale Zaken, op de vele rake en goed onderbouwde vragen van Agnes Joseph en ook van mijn fractie. 

Het mocht niet van de mensen die hun lot aan de WTP hervorming hebben verbonden. Daar heb ik dan ook nog maar 1 ding op te zeggen: Uw lot is nu onlosmakelijk verbonden aan de transitie naar de WTP zonder inspraak voor de deelnemers. Ik zal niet zeggen dat uw lot hiermee ook bezegeld is, maar als ik in uw schoenen stond, dan zou het zweet mij uitbreken. 

Box 3, en fiscaal diversen

Op 12 december 2023 nam de Eerste Kamer de motie van Rooijen aan met de volgende strekking: “verzoekt het kabinet primair de vermogenswinstbelasting onderdeel te laten zijn van de belastinghervorming”. Een glasheldere inzet op een vermogensheffing, waar de mensen belasting betalen op basis van het daadwerkelijk gerealiseerde rendement. 

Het kabinetsplan is een ramp. Bij box 1 en 2 wordt enkel gerealiseerd rendement belast en wordt gewacht op het moment van verkoop. De belasting kan dan dus uitgesteld worden. Voor directeur grootaandeelhouders in box 2 blijft dat gewoon zo. 500 miljard bevroren, niet uitgedeelde winsten in de pretbox box 2.

De echte reden voor de huidige inzet ten aanzien van Box 3 is naar mijn stellige mening vooral budgettair. De zware kritiek van de Raad van State is terzijde geschoven en het voorstel van voormalig staatssecretaris Van Rij, uit het kabinet Rutte IV, is gewoon overgenomen. Want bestaanszekerheid, of zoiets. 

Een ander voorbeeld waar de mensen in het land nog steeds een nare bijsmaak van hebben is de overdrachtsbelasting. Van 6 naar 10,6% en nu naar 8%. We worden geacht te juichen dat het 8% is geworden maar kort daarvoor was het nog 6%. Het beeld van de overheid als rupsje nooitgenoeg wordt steeds weer bevestigd. Ik ben dankbaar dat mijn motie over de overdrachtsbelasting is uitgevoerd maar pas bij 6% hangen wij de vlag uit.

Dan voorzitter, inzake de verlaging (of de niet verhoging) van de BTW op logies. Hoe staat het op dit moment met de evaluatie van de gevolgen voor de hotelsector? Mijn fractie neemt aan dat deze evaluatie nog gewoon in het najaar wordt gepubliceerd, klopt dat? 

Het verloop van het debat over de BTW op logies kan in elk geval lelijk worden genoemd en de gekozen dekking via het beperken van de inflatiecorrectie is wat 50PLUS betreft niet alleen lelijk maar ook lui. De correctie van de belastingschijven voor inflatie is een fiscaal fundament. Hoe kan daar zo onachtzaam mee om worden gegaan? Ik denk het antwoord wel te weten voorzitter. Want het is onopvallend, en makkelijk. Maar het beperken van de inflatiecorrectie in de inkomstenbelasting gaat natuurlijk wel af van de lastenverlichting die het kabinet ons heeft voorgehouden. Nota bene een stokpaardje van alle 4 de coalitie fracties. Als deze regering dat 2 a 3 x zou doen, dan zou alle geprojecteerde belastingverlaging uit het hoofdlijnenakkoord, als sneeuw voor de zon verdwijnen. Ik neem aan dat de minister dit ook erkent? 

Als we de inflatiecorrectie 10 jaar niet zouden toe passen, dan kan je daarmee de defensie inspanningen al naar 5% dirigeren.  De knop is beschikbaar en het gebruik ervan is nu wederom gelegitimeerd. Kunnen we iets doen, zo vraag ik de regering, om het beperken van de inflatiecorrectie in de inkomstenbelasting, politiek weer minder aantrekkelijk te maken?  Want dit is toch geen pad om te blijven bewandelen? Vanaf wanneer zou bijvoorbeeld de Hoge Raad ook van deze maatregel zeggen dat het te ver gaat? 

Belastinghervorming

Een Expertgroep van de SER doet onderzoek samen met Financiën. Voor het reces komt er nog een brief en het is de verwachting dat er in september een debat over kan plaatsvinden. Technische varianten worden met de Tweede Kamer besproken. De Eerste Kamer mag meekijken. 

Het mag of kan enkel nog gaan over de inkomstenbelasting, over het schuiven met de hoogte van de tarieven en de heffingskortingen. Het eigenwoningregime, de toeslagenhervorming en de invoering van nieuwe instrumenten ter vervanging van complexe oude instrumenten moeten allemaal buiten beschouwing blijven omdat de Dienst dat er niet meer bij kan hebben. Het is in en in triest maar het is zo. Het fiscaal instrumentalisme is zo sterk geweest, dat we er nu op zijn vastgelopen, concludeer ik. Deelt de regering deze conclusies en zo nee, waarom niet?  

Voor 50PLUS wordt het afschaffen van de successierechten, ofwel de erfenisbelasting een topprioriteit. Het is de meest gehate belasting. Enerzijds vanwege het moment dat er voor wordt aangeklopt maar ook omdat er al meerdere keren belasting over is betaald. Daar komt nog bij dat ook de erfenisbelasting bijdraagt aan belastingvlucht, waardoor het maar de vraag is of deze belasting per saldo wel zoden aan de dijk zet. In combinatie met de plannen voor box 3 sluit mijn fractie niet uit dat we de sluis naar het buitenland wagenwijd openzetten. Heeft het kabinet echt wel voldoende oog voor het risico van kapitaalvlucht? 

Zweden en Oostenrijk gingen ons al voor met het initiatief om deze belasting naar de geschiedenis te verplaatsen. De komende jaren zal er meer dan 1000 miljard worden geërfd en de Staat heeft daar wat mijn fractie betreft geen enkel recht op. Ouders die gespaard hebben voor hun kinderen mogen dat toch doorgeven aan hun kinderen. Daar moet de Staat  buiten blijven

Mijn fractie zal ook blijven pleiten voor de herinvoering van de Wet Hillen. Een straf op het aflossen van de hypotheek op de eigen woning was en is bespottelijk en contraproductief. Het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld. Beloofd is beloofd.

Voorts wil ik ook nog aan de regering vragen of de toegezegde vergelijking van de jeugdwet met de ouderen voorzieningen nog wel door zal gaan? Onze 50PLUS wethouder in Helmond  Marita van Lierop heeft ons uitvoerig geinformeerd over de schrijnende situatie. Er was een toezegging van staatssecretaris Maeijer voor een vergelijking in het najaar. Wij nemen aan dat we hier naar uit kunnen zien? 

Dan voorzitter, bijna tot slot: het belastingplan 2025. Ondanks alle goede voornemens en moties Hoekstra cs en Van Rooijen cs ten spijt: Alles is weer verpakt in 1 wetsvoorstel. Onoverzichtelijk en politiek onzuiver. Het voelt niet goed. De Eerste Kamer als stempelkantoor. Meer als lam dan als leeuw. Kan of wil de regering echt niet toezeggen dat we dit vanaf heden anders gaan doen? Het wetsvoorstel fiscale knelpunten zit bijvoorbeeld alweer verstopt / verpakt in het voorstel “overige fiscale maatregelen” en komt 1 jaar later pas bij de Eerste Kamer. Kan de minister tot slot nog toezeggen dat hij met Minister Uitermark contact opneemt, dat wij in het najaar de beloofde notitie krijgen voor mogelijk strengere regelgeving inzake goedkeurende beleidsbesluiten.  

Wij wachten de antwoorden van de bewindslieden met belangstelling af.