Voorzitter, Ik ben er voor jullie. Ik voer een eenzame strijd tegen afbraak van de pensioenen van jong, van oud en dus van U.                      

Het spijt mij dat ik u vandaag als uw politiek leider niet live in de zaal kan toespreken bij onze ALV. Lang geleden ben ik een privé verplichting aangegaan en daarna is de datum voor de ALV door het bestuur vastgesteld. Het is niet anders. Maar 50PLUS is springlevend!

Dat bleek ook uit de fantastische uitslag bij de Provinciale Staten verkiezingen in maart 2023. 172.000 stemmen, goed voor veel Statenzetels en gelukkig ook een zetel in de Eerste Kamer. Het waren er bijna twee! Het zouden er zeker ook 2 zijn geweest als het Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn geweest.

En dat terwijl 50PLUS nauwelijks aandacht kreeg in media. Slechts 1 debat over pensioenen bij omroep Max was voldoende voor een mooie uitslag. In de Tweede Kamerpeiling stond 50PLUS een week daarna zelfs weer even op 1 zetel. Dank nogmaals aan al onze kiezers en actieve leden die de campagne organiseerden.

Ook de uitslag bij de verkiezingen voor EU parlement was redelijk. Zelfs meer stemmen dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. Op 16 oktober mocht ik een groot aantal Statenleden, leden van Gemeenteraden en Waterschappen verwelkomen in gebouw van Eerste Kamer. Het was een mooie dag voor 50PLUS

2 Statenleden uit Noord Holland, 3 leden uit de Gemeenteraad van Tilburg, om nog niet spreken over onze wethouder in Helmond.

Die ene zetel in de Eerste Kamer, weegt even zwaar voor de partijfinanciering als een zetel in de Tweede Kamer: 360.000 euro. Dat is zekerheid voor de komende jaren tot en met 2027.

Maar genoeg teruggekeken! Wat zie ik nu voor mij? We hebben maar 1 zetel in de Senaat maar die legt wel veel gewicht in de schaal. Het soortelijk gewicht is veel hoger. We hebben nu politiek méér invloed dan met de 4 zetels die we in de Tweede kamer hadden tussen 2017 en 2021. Toen stond de gehele oppositie buitenspel bij Rutte II en III.

In de Eerste kamer telt elke stem. Het Kabinet Schoof heeft maar 30 stemmen in de Senaat. Zelfs met wat ik maar “Klein rechts” noem, zijn het er maar 37. Kabinet komt dan 1 stem te kort. En die kan 50PLUS soms leveren. In het debat met Schoof bij de APB op 8 oktober sprak ik uit dat wij geen oppositie partij zijn: wij stellen ons constructief op.

Het kabinet luistert naar ons en ministers nemen contact op met ons. Als één van de eerste fractievoorzitters werd ik uitgenodigd voor een gesprek met de Premier. Dat was al in augustus. Voor het kabinet is de Senaat cruciaal: kabinet heeft geen meerderheid en moet het dus steeds weer opnieuw bevechten.

Het is premier niet ontgaan dat wij soms op de wip zitten, een spilfunctie hebben. En hij weet dat voor 50PLUS de AOW en het behoud van ons pensioenstelsel cruciaal zijn. Ik zal de komende 3 jaar, of bijna 3 jaar, vasthouden en volhouden. Behoud van de AOW-koppeling en aanpassing van de Pensioenwet.

Daarna werd ik ook uitgenodigd voor kennismaking met minister Heinen van Financiën en kreeg ik een uitnodiging voor een diner met minister van Hijum van Sociale Zaken. U kunt raden waar dat gesprek over ging: pensioenen. Ook in het gesprek met Heinen en er is goed geluisterd.

Als ik even terugkijk naar de wetsvoorstellen in de senaat. Twee wetsvoorstellen zijn door onze tegenstem verworpen. Het Initiatief wetsvoorstel over thuiswerken met beroep bij de rechter en het “wetsvoorstel toezicht gelijke kansen werving & Selectie” van voormalig minister van Gennip.

Er was een zware lobby van de minister naar 50PLUS voor steun. Kort voor de stemming belde zelfs Mark Rutte en hij zei: “Martin als je voor stemt maak je duidelijk hoe belangrijk jouw positie in de Eerste Kamer is. Mijn reactie was: “Mark dat geldt evenzeer als ik tégen stem”.

Ik wees hem er fijntjes op dat zijn eigen VVD ook tégen stemde en dat hij daarom een beroep op mij moest doen. Bij enkele politiek zwaar beladen voorstellen had 50PLUS bijna de beslissende stem. Bijvoorbeeld bij de Spreidingswet in januari. Als de VVD  toch unaniem tegen had gestemd, dan was mijn stem, onze stem dus,  beslissend geweest. Er werd een zware lobby op mij gericht voor steun, door staatssecretaris van der Burg, door Commissarissen van de Koning en door burgemeesters.

Maar ook bij de Wet Betaalbare huur van minister Hugo de Jonge. Hij  oefende zware druk op mij uit. Als de PVV met 4 zou tegenstemmen, dan zou mijn stem beslissend zijn. De PVV stemde op het laatste moment, onder druk van de Tweede Kamer, toch voor.

Hugo de Jonge steunde echter wél mijn motie over verlaging van het   tarief van de overdrachtsbelasting van 10,4 naar 8%. Die motie werd aangenomen met steun CDA en is inmiddels ook uitgevoerd in de begroting voor 2025. Ook onze motie voor snellere evaluatie van de Wet Betaalbare Huur werd aangenomen. Minister Mona Keijzer was blij met onze motie.

Uiteindelijk heeft onze fractie tegen de wet betaalbare huur gestemd, vooral omdat kleine verhuurders dan niet meer rendabel kunnen verhuren. Dat is een onaanvaardbare aanslag op mensen die weinig pensioen hebben en moeten leven van huuropbrengsten.

De wet “betaalbare huur” van Hugo de Jonge wordt een ramp: massale uitponding van woningen. Dergelijke signalen zijn nu al zichtbaar en ik weet dat veel politici spijt hebben van hun stem voor deze vreselijke wet.

U snapt dat ik later ook nog zal komen te spreken over een andere rampwet. Ik vertel u graag en met enthousiasme over mijn avonturen in de senaat, omdat de media er helaas maar weinig belangstelling voor hebben. Maar eerst nog iets anders.

Onze partij maakt zich zorgen dat steeds vaker wordt geredeneerd vanuit een mogelijk generatieconflict. Wat er in onze ogen niet is. Ouderen zijn dan de mensen wier tijd is geweest en die er dus minder toe doen.

Ouderen bezetten woningen waar de jeugd naar woonruimte snakt. Let wel, men gebruikt het woord bezetten. We zitten dus in de weg, is wat we met regelmaat in de kranten konden lezen. Ongetwijfeld wonen er veel ouderen alleen of met zijn tweetjes in ruime huizen. Maar wat biedt Nederland als alternatief? In mijn jeugd, de eerste 15 jaar na de oorlog, kwamen we ook woningen te kort. Eerst de oorlogsschade en daarna door de babyboom. Dat heette toen ‘woningnood’.

We bouwden toen voor de ouderen bejaardenhuizen waar gezelligheid een belangrijker element was dan gezondheidsproblemen. Je kon je daarvoor opgeven en dan had je daarvoor geen speciale indicatie nodig op basis van de WMO. Het waren tehuizen met theekransjes, klaverjasclubs en een biljart.

We hadden toen ook nog veel meer particuliere verbanden die dat organiseerden. Kerken, vakbonden, stichtingen en andere maatschappelijke instellingen hielden zich daarmee bezig.

Tegenwoordig moet bijna alles van de overheid komen en mede daardoor staat niet hartelijkheid of belangstelling meer voorop, maar urgentie, nut, efficiency, dat soort argumenten. We hebben verpleeghuizen met toegewijd personeel en prachtige zorg, maar daar kom je alleen op indicatie. Dan is thuis wonen dus ook geen optie meer. Het kabinet neemt veel interessante initiatieven op de woningmarkt en 50PLUS draagt graag bij aan dat debat, want wij hebben immers nog de ervaring van hoe het ook kan.

Daarnaast vrienden, vechten wij voor het behoud van de koppeling tussen de AOW en het minimumloon. En met succes, want de extra verhoging van het minimumloon met 8% is ook volledig aan de AOW toegekend. Desalniettemin ligt de AOW als Volksverzekering onder vuur en dat blijft ook onder dit kabinet een risico. Bij het dichttimmeren van de begroting zijn AOW-ers meer dan eens de melkkoe en dan zien we dat een deel van de normale of van de extra stijging van de AOW, toch weer wordt afgeroomd met andere, soms bijna onzichtbare maatregelen. De AOW is weliswaar meegestegen met het minimumloon, waardoor het bedrag bruto flink omhoog is gegaan. Maar tegelijkertijd zag men dit als kans om de Inkomensondersteuning AOW af te schaffen en ouderen verder te benadelen met de inkomensafhankelijke heffingskortingen. Netto blijft er dan steeds een teleurstellend bedrag over. De ploeg van premier Schoof heeft het afschaffen van de inkomensondersteuning AOW per 1 januari volgend jaar niet tegengehouden. Zij moeten de hete adem van een sterke 50PLUS partij voelen. Opdat alle 4 miljoen AOW-ers kunnen genieten van een onbezorgde oude dag na 40 jaar hard werken.

Rekening houdend met waar we nu staan in de geschiedenis, moet ik het ook nog over de pensioenen hebben! Die Wet Toekomst Pensioen (WTP) wordt een ramp. Nu al veel te gecompliceerd en onbetaalbaar om in te voeren. Of beter gezegd in te varen. Het wordt straks een drama voor de rechthebbenden. Dat zijn er nota bene 10 miljoen! De fractie van 50PLUS in de Eerste Kamer trekt alles uit de kast om de politiek, de pensioensector en de mensen in het land te waarschuwen.

Wat me nog het meest heeft benauwd in de pensioendiscussie, is dat alle kritiek onbespreekbaar is. Met geheel vrijwillig watten in onze oren en met een blinddoek voor ogen, hobbelen we als zombies achter elkaar naar de afgrond. Een stille optocht die niet te stoppen lijkt.

Elk argument wordt niet weerlegd, maar weggewoven. Daar kan ik over meepraten. Opeenvolgende coalities wilden hun handen er niet aan branden. Elkaar opvolgende ministers lazen ambtelijke bezweringen voor die geen of weinig hout sneden, maar vooral deskundig moesten klinken.

Ik noem ook Klaas Knot van de Nederlandse Bank. Met zijn rekenrente-fetisjisme heeft hij miljarden aan pensioenvermogen  opgeofferd. In de Eerste Kamer heeft hij kort geleden op mijn verzoek nog acte de présence gegeven en ik heb hem stevig ondervraagd. Met name over de extreem kostbare rente afdekking waar onze pensioenfondsen miljarden op hebben verloren. De video van deze ondervraging is honderdduizenden keren bekeken! Dan heb je het grootste pensioenvermogen in de EU en zorgt nota bene De Nederlandsche Bank ervoor dat wij als eerste in de problemen komen. Knot kwam bijzonder zenuwachtig over. Als er hier liefhebbers zijn, dan kan de link naar de video uiteraard met u delen.

https://www.eerstekamer.nl/nieuws/20240925/klaas_knot_dnb_en_pieter_hasekamp

Minister van Hijum van Sociale Zaken is de verantwoordelijk minister voor de uitvoering van de Pensioenwet. Hij is echter geen pensioendeskundige van huis uit en hij heeft nog dezelfde ambtenaren als zijn voorganger. Mijn vrees is dan ook dat we nog steeds dezelfde antwoorden en hetzelfde beleid zullen krijgen.  

Dat brengt mij op een gebeurtenis tijdens de formatie waar ik van schrok. Uit de HJ Schoo-lezing van Pieter Omtzigt konden wij vernemen dat het ABP mede namens een aantal pensioenfondsen tijdens de formatie de coalitie heeft gechanteerd met de dreiging geen investeringen te doen in o.a. de Nederlandse woningbouw als de Wet Toekomst pensioenen door de coalitie in gevaar zou worden gebracht.

Waarom hebben Wilders, Omtzigt en van der Plas niet gewoon gezegd “dan maar niet”? Dat is vandaag nog steeds een relevante politieke vraag. Waarom hebben ze dit laten gebeuren? Waarom moeten wij in de politiek nog steeds ploeteren met de Wet Toekomst pensioenen en het invaren? Eigenlijk had deze wet al van tafel moeten zijn, als je kijkt naar de programma’s van de PVV, NSC en BBB.

Het invaren, zoals het nu is ingezet gebeurt in geen enkel ander land. De hele wereld is verbijsterd om te zien dat wij dit doen: het beste stelsel ter wereld om zeep helpen

Het hoogst haalbare op dit moment, lijkt de optie om alle bestaande pensioenrechten in het bestaande stelsel achter te laten, maar dat alle nieuwe rechten van mensen die nog premie betalen, worden opgebouwd binnen het kader van de nieuwe Wet. Twee stelsels naast elkaar kan goed. Het ABP voert nu ook meerdere regelingen tegelijkertijd uit.

Het blijft dan wel nodig om een vaste rekenrente te hanteren van 2% tot 3% en vervallen zware eis van toekomstbestendig indexeren met als gevolg dat er geen indexatie komt

Van de FNV-belofte “er komt méér indexatie” komt in elk geval niets terecht. Dat was een sprookje.

Zeker is dat gepensioneerden geen of vrijwel geen indexatie krijgen, omdat zij achteraan in de rij zijn geplaatst. Voor gepensioneerden mag nagenoeg alleen belegd worden in staatsobligaties. Dat wordt gemotiveerd met het argument dat ouderen zogenaamd geen enkel risico willen lopen. Maar ouderen zijn wijs genoeg om te begrijpen, dat er zonder risico ook veel minder kans op rendement is.

Als klap op de vuurpijl: Bij Invaren in het nieuwe stelsel, vervalt ook recht op 20% inhaal indexatie.

Ik wijs op de brief van 14 organisaties onder leiding van KBO-Brabant en de claimstichting van Rob de Brouwer van 3 oktober jongstleden. Er komt stortvloed aan rechtszaken over het invaren. De advocaat van de Tweede kamer heeft daarnaast een advies uitgebracht, waarin de juridische risico’s van de Wet Toekomst pensioenen haarfijn worden uitgelegd. Deze advocaat kan niet garanderen dat het misgaat maar hij wijst wel met klem op de risico’s, die los van elkaar  nog wel te beheersen zouden zijn, maar tezamen een risico vormen voor alles wat dit kabinet wil bereiken. Niet alleen op het gebied van bestaanszekerheid of pensioenen maar op alles. Een échte  pensioencrisis werkt verlammend en ik praat geen onzin als ik zeg dat dit kabinet dat niet kan overleven.

Met name het schrappen van het Individueel bezwaarrecht is kwetsbaar. Ik noem dat de achilleshiel van de wet.

Minister van Hijum heeft een vreselijk commentaar op de juridische analyse van de advocaat naar de Tweede kamer gestuurd over dat advies. Hij zegt: gaat u maar rustig slapen. Ik herken de stijl van de brieven van minister Schouten. Er lijkt niet zoveel veranderd.

Op 21 november was er weer een debat in de Tweede Kamer over de pensioenen. Het kabinet oogt steeds fragieler. Ik acht een doorbraak nog steeds niet uitgesloten. NSC collega Agnes Joseph is een echte strijder en wij hebben uitermate goed contact met elkaar. Als wij er samen voor gepensioneerden nog een opt-out uit kunnen slepen, dan is dat een grote overwinning.

Over winnen gesproken. Die andere overwinning waar u en ik op hopen, betreft natuurlijk de zetelaantallen van onze partij in alle bestuurslagen van het koninkrijk. Die zetels hebben wij nodig, om zichtbaarder te worden en het ouderengeluid overal te kunnen laten horen. 5 zetels in de Tweede Kamer bij de volgende verkiezingen is noodzaak en moet haalbaar zijn. Dat kan nog dik 3 jaar duren maar laten we eerlijk zijn: het kan ook veel sneller komen en dan moeten wij er allemaal klaar voor zijn. Met zoveel zwevende kiezers en een electoraat waarvan de helft 50-plus is, reken ik er op dat we dan weer eens goed kunnen scoren en ik er in de Staten-Generaal weer flink wat collega’s bij krijg.

Beste vrienden, leden en belangstellenden: Ik wens u een goede en enthousiaste Algemene Ledenvergadering!

Even kennismaken met uw nieuwe woordvoerder: Rob Stomphorst

Na mijn omzwervingen door Amerika en Latijns-Amerika waar ik als private teacher woonde en werkte in respectievelijk West Palm Beach/Florida en het schitterende Costa Rica begin jaren ‘80, startte ik in 1986 bij Veilig Verkeer Nederland (VVN) waar ik de rollen van partnership-manager, relatiemanager politieke contacten en woordvoerder naadloos met elkaar combineerde.

In 1989 trouwde ik met mijn grote liefde Linda en al snel bouwden we een fijn gezin met twee mooie dochters, Samantha en Jessamy. Samantha vond haar grote liefde in Amerika waar zij nu al 15 jaar werkt en woont. Onze jongste dochter Jessamy vond haar liefde in Nederland en bleef gelukkig bij ons in de buurt. Het spreekt voor zich dat wij veel van onze vakanties doorbrengen in Amerika.

In december 2023 stopte ik met mijn werkzaamheden bij VVN en pakte ik de rol op van ambassadeur van De Radiofabriek op het Mediapark in Hilversum, die als één van de eersten startten met digitale radio. Deze zomer werd ik door een van mijn bedrijfsrelaties uit mijn partnership-tijd bij VVN uitgenodigd voor een kennismaking met 50PLUS, met de vraag of ik hun woordvoerder wil zijn. Ik heb deze vraag met ‘ja’ beantwoord en we zijn van wal gestoken. Ik hoop u in de nabije toekomst allemaal persoonlijk de hand te schudden en 50PLUS gezamenlijk op de kaart te zetten als een partij die ertoe doet voor de snelst groeiende groep die we in Nederland hebben.

Hartelijke groet,

Rob Stomphorst

De bouwambitie van het kabinet-Schoof is groot, blijkt uit de Miljoenennota. Het kabinet wil 290.000 woningen bouwen die geschikt zijn voor senioren. De fiscale maatregelen van de nieuwe ministersploeg pakken voor ouderen echter tamelijk teleurstellend uit. ONS Magazine bespreekt met senator Martin van Rooijen het zoet en het zuur in de regeringsplannen.

U leest HIER het hele artikel

Martin van Rooijen aan het woord over de invoering van het nieuwe belastingplan

Inbreng Martin van Rooijen (50PLUS) bij het debat over de wijziging van de begrotingsstaten van Financiën en Nationale Schuld 2024 behorend bij de Voorjaarsnota

Voorzitter,

Namens de voltallige fractie van 50PLUS in de Eerste Kamer, wil ik de nieuwe bewindslieden welkom heten in dit huis. Minister Eelco Heinen en staatssecretaris Nora Achahbar

Tegen veel verwachtingen in, stond er voor de zomer toch nog een nieuw kabinet op het bordes. Mijn fractie is verheugd, dat de coalitiepartijen het met elkaar aandurven en wij prijzen de soepele en vanzelfsprekende machtsoverdracht welke door ons politieke systeem wordt gefaciliteerd. Ik zeg ‘vanzelfsprekend’ maar dat is het niet per se. Na onze verkiezingen en de daaropvolgende formatie, zijn er nog een paar andere westerse democratieën waar een ingewikkelde formatie en/of een machtsoverdracht aanstaande lijkt.

Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne, spanningen in Zuid oost Azië, en de dreiging van een escalatie van de schuldenproblematiek, zullen we moeten zien en meemaken of men dit in onder andere de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, net zo soepel en vanzelfsprekend kunnen afronden zoals in Nederland.

Toch weer een beetje een gidsland, gelukkig in ons geval met de laagste staatsschuld van de OESO. Dat is een voordeel dat een Nederlandse minister van Financiën alvast in zijn zak kan steken.

De Minister van Financiën heeft op 4 juli een brief aan de Tweede Kamer gezonden over de huidige stand van s Rijks Financiën. Mijn fractie constateert dat Rutte 4 wel degelijk over zijn eigen graf heen heeft geregeerd, getuige deze brief en getuige de voorjaarsnota.

Tegenvallers stapelen zich op, al tijdens de formatie, met als klap op de vuurpijl, via de voorjaarsnota, een aantal mega aanpassingen aan de ontwerpbegroting voor 2024. Niet een paar miljard maar een vol procent van het Bruto Binnenlands Product, die het kabinet Schoof nog even gauw voor de kiezen krijgt. Zonder de onderuitputting, zou dat tot een explosie van het begrotingstekort hebben geleid. Maar wat niet is kan nog komen. Rutte 4 had het gemakkelijk, surfend op golven van wereldwijde begrotingsimpulsen. Teveel schuld is een macro economisch probleem maar niet zolang iedereen nog volop aan het smijten is. Het probleem manifesteert zich pas als iedereen stopt met smijten. Dat punt lijkt onvermijdelijk dichterbij te komen. De meeste landen staan er veel slechter voor dan Nederland.

Mijn fractie is wel heel benieuwd. Kan deze minister al een tipje van de sluier van box 3 oplichten? Kan hij stellen “er komt geen vermogensaanwasbelasting”? In de aangenomen motie Van Rooijen van 12 december, is immers uitgesproken ‘de vermogenswinstbelasting primair onderdeel van de belastinghervorming te laten zijn’.

Voorzitter. De minister en de staatssecretaris zijn hier vandaag “to hit the ground running”. Laat het gezegd zijn dat dit voor wat betreft de fractie van 50PLUS ook hard nodig is. De wijziging van de begrotingsstaten van Financiën en Nationale Schuld 2024, behorend bij de Voorjaarsnota, roept namelijk nogal wat ernstige vragen op die wij hier niet zomaar kunnen laten passeren. Een groot deel van deze ernstige vragen heb ik afgelopen donderdag schriftelijk kunnen stellen en daar is gisteren op geantwoord. Veel dank daarvoor. Uiteraard ook aan de ambtenaren van Financiën.

Er is namelijk wel wat aan de hand voorzitter. Het demissionaire kabinet heeft, als we heel eerlijk zijn, een missionaire voorjaarsnota opgeleverd met meerdere grote budgettaire verschuivingen én met een ‘blanco cheque’ voor het uitvoeren van een nog nader uit te werken plan van een lid van het Koninklijk Huis. Dat de Tweede Kamer dit allemaal wilde laten passeren, heb ik eerder en elders al onverantwoord genoemd. De Senaat wordt op deze wijze voor het blok gezet.

10 miljard aan nieuwe of extra uitgaven, gedekt met onderuitputting en kasschuiven. Ik vraag aan deze minister of hij van mening is dat dit deugdelijke dekking is? Van het schadedossier Groningen en het schadedossier van de toeslagenaffaire, tot en met extra uitgaven voor asiel, de halfgeleidersector en natuurlijk voor Oekraïne. Het is geen klein bier voorzitter. Dit verdient een serieus debat.

Zo wordt er bijvoorbeeld even 2,3 miljard uitgetrokken voor het bekostigen van aanvullende schaderoutes van de toeslagen affaire. Met een schielijke Nota van Wijziging.

Dan verwacht mijn fractie een  succesvol Pilotproject waar te nemen, met een uitgewerkt protocol en voorspelbare uitkomsten. Niets is minder waar. De stand van de afhandeling van de toeslagenaffaire is een ‘trainwreck in slowmotion’ en de Tweede Kamer zit erbij en kijkt er naar. Ik wijs met klem op de belangrijke bijdrage van Correspondent auteur Jesse Frederik van 11 juni.

In zijn artikel met de kop “de compensatieregeling voor de toeslagenaffaire: onuitlegbaar, onuitvoerbaar, onbetaalbaar” trekt hij de huidige stand van zaken minutieus uit elkaar en voorzitter, hij laat er geen spaan van heel. Ik heb 5 exemplaren van het artikel geprint bij me, voor eenieder in dit huis die dit genadeloze epistel nog niet tot zich heeft genomen. Dan begrijpt u beter waarom ik dit debat voer. Een ‘must read’ zoals men dat noemt.

Het artikel toont tenminste aan, dat er een zeer risicovol pad wordt gevolgd. De stelling van mijn fractie is, dat deze risico’s niet alleen onverantwoord zijn maar ook onnodig. Eerst de Dienstverleningsovereenkomst (DVO) afsluiten is blijkbaar  teveel gevraagd.

Tevens nemen wij waar dat artikel 2.27 in stelling wordt gebracht, om een opschaling van de aanvullende schaderoutes via de Stichting Gelijkwaardig Herstel (SGH) af te dwingen. Voor het geval dat de Eerste Kamer niet stemt op 9 juli. Zo kan worden voorkomen dat een ‘vervelende’ Eerste Kamer niet meegaat met de deadline van het kabinet. Waar zijn wij mee bezig voorzitter, in de chambre de reflection?

Mij wordt geen andere keus gelaten dan dat ik de kritiek op het opschalen van de SGH-route tijdens dit debat bespreek.  Mijn fractie kan zich gewoonweg niet voorstellen dat we echt op deze manier verder gaan. In dat verband wijs ik ten eerste op de aangenomen motie Heinen van juni 2022. Ik citeer:

“Verzoekt de regering zo snel mogelijk een wetsvoorstel naar de Kamer te sturen om het budgetrecht van de Staten-Generaal verder te versterken door in de uitzonderingsgrond van artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet als voorwaarde op te nemen dat de Staten-Generaal zich voldoende geïnformeerd achten”. En: “Verzoekt de regering in afwachting hiervan al in de geest van deze aanscherping te handelen”.

Tevens wijs ik op het aangenomen amendement Heinen van mei 2023 op artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet. Ik citeer: “Dit amendement regelt dat de bewindspersoon gemotiveerd moet aangeven waarom uitstel van uitvoering van voorgenomen beleid totdat een begrotingswet is goedgekeurd, niet in het belang van het Rijk is en regelt dat de Staten-Generaal moeten aangeven of zij zich daarover voldoende geïnformeerd achten.”

Het toepassen van artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet is voorbehouden aan werkelijk uitzonderlijke situaties. Vindt de minister dat er sprake is van een uitzonderlijke situatie zoals bedoeld in het amendement en de motie? En, zo ja, waarom?

Maar voorzitter, daarnaast en vooral, de inhoud. Want deze compensatieregeling voor de toeslagenaffaire is onuitlegbaar, onuitvoerbaar en onbetaalbaar. Het gaat niet meer alleen om ongekend onrecht maar ook om ongekende compensatie.

De reactie van de staatssecretaris op alle vragen is dat er een dienstverleningsovereenkomst komt, waarvan niemand de inhoud kent, maar die als wonderolie moet functioneren.

Mijn indruk is voorzitter, dat het kabinet op zoek is naar een juridisch alibi om zo veel mogelijk de huidige werkwijze te handhaven binnen de huidige wet. Ik vind dat er sprake is van een tegenstelling tussen enerzijds het bieden van ruimhartige compensatie en anderzijds het streven om volgens de wettelijke normen te handelen. Hier zit een spanning in, want uiteindelijk lijken deze twee beginselen elkaar uit te sluiten. Graag een reactie van de staatssecretaris op dit specifieke punt.

De Stichting Gelijkwaardig Herstel is niet in staat gebleken te handhaven op de volgordelijkheid – dat het baanverlies volgde op de terugvordering – laat staan causaliteit – dat het baanverlies het gevolg was van de terugvordering – . Als het pertinent niet klopt wat ik hier zeg Voorzitter, dan geef ik de staatssecretaris alle gelegenheid om dit te weerleggen.

De fractie van 50PLUS is zich bewust van de ellende die is ontstaan rond het dossier Toeslagen. Er zijn hier aan alle kanten fouten gemaakt: door de wetgever, door de uitvoering, door de rechter en ook door burgers. En, voor alle duidelijkheid en ter vermijding van elk misverstand, ook ik vind het van groot belang dat schade die burgers in deze affaire hebben geleden op passende wijze wordt vergoed. Overeenkomstig de hiervoor geldende wettelijke regels.

Maar inmiddels zijn wij zover dat dit dossier dermate gevoelig is gebleken voor zelfs ernstige problemen dat het een illusie lijkt, dat nu weer een nieuwe methode, plus een vrijwel blanco cheque van de overheid, een einde zou maken aan de kwetsbaarheid.

Een lid van het Koningshuis op haar eigen initiatief betrekken bij de uitvoering is strijdig met het principe van de constitutionele monarchie. Juist bij zulk een dossier is distantie van de zijde van het Koninklijk Huis geboden. Als achteraf blijkt dat er, alles afwegend, ook na deze koerscorrectie kostbare fouten zijn gemaakt, dan raakt tevens de monarchie in de politieke discussie betrokken.

Tijdens Rutte IV leek bij het overheidsbestuur de emotie het tenslotte structureel te winnen van zorgvuldigheid en proportionaliteit. Ook bij “Groningen” heeft de overheid aantoonbare en soms ernstige fouten gemaakt. Maar uiteindelijk was de schadevergoeding zonder precedent en werd zelfs een Europees belang op de achtergrond geschoven, door het definitief afsluiten van een enorme hoeveelheid winbaar aardgas waarop niet alleen Nederland, maar ook onze Europese partners, een beroep hadden kunnen doen in zeer voorstelbare crisissituaties.

De fractie van 50PLUS is natuurlijk ook best gevoelig voor het argument dat (te) veel burgers, soms onherstelbare, schade hebben geleden door de uitvoering van de Toeslagenwet. En, zoals hiervoor gezegd, dan is een passende schadevergoeding op haar plaats. Maar niet alle leed is telkens door de overheid en/of door geld te repareren. We willen natuurlijk niet dat bestuurders en burgers aan het idee wennen, dat het omkeren van ’s Rijks Schatkist een ultimum remedium is.

De SGH-route gaat uit van de gedachte dat de burger te vertrouwen is. Dat is nobel, maar het doorlezen van de rapporten van de Commissie-Buurmeijer, van de parlementaire enquête naar de sociale zekerheid in Nederland, leert dat de praktijk genuanceerder is.

Zoals ik reeds betoogde in mijn opiniestuk in de Telegraaf vorige week: “De bedragen die thans bij de “Toeslagen” de ronde doen zijn op het niveau van straat en buurt dermate fors dat alleen al daarom repercussies kunnen worden verwacht”. Ook daarmee hebben de elkaar opvolgende verantwoordelijken voor dit dossier te rekenen.

Dat telt nog zwaarder nu er hier een Lid van het Koninklijk Huis in beeld is. Aan de orde is zoals gezegd een wezenskenmerk van onze constitutionele monarchie, namelijk de onschendbaarheid.

De politiek neemt verantwoordelijkheid voor de faits et gestes van de Koning en van zijn Huis. Dankzij de onschendbaarheid kan de Koning het symbool zijn van de eenheid van onze Staat. De Koning en zijn Huis zijn geen partij en kiezen geen partij.

Welnu, prins Constantijn en prinses Laurentien zijn Leden van het Koninklijk Huis en prins Constantijn is (op afstand) gerechtigd tot de troon doordat de Staten-Generaal heeft ingestemd met hun huwelijk. Dat wil zeggen dat van hen in het openbare leven terughoudendheid mag worden verwacht als het gaat om gevoelige aangelegenheden.

Indien in hun kringen het Ei van Columbus gevonden werd om dit dossier snel en afdoende af te kunnen ronden, dan zou het zeer zijn gewaardeerd indien zij deze benadering hadden gedeeld met de Regering, die dan, na overweging, deze benadering had kunnen overnemen en daarmee onder de eigen verantwoordelijkheid had gebracht. Wat is  opvatting van de bewindslieden? Gaat dat alsnog gebeuren?

Nu de uitvoering niet alleen door haar wordt geclaimd, en deze claim ook nog stevig wordt onderstreept door openbare uitspraken van de prinses, begeeft ze zich in het politieke debat. Hoe gaat zij zich verdedigen als ook in haar aanpak zich problemen zouden voordoen? Komt er dan een Lid van het Koninklijk Huis in Vak K? Dat kán niet! Ik heb alle waardering voor de goede bedoelingen van prinses Laurentien en van haar man, prins Constantijn. Maar zij gaan hier een grens over die niet in het belang is van het Koninkrijk der Nederlanden.

Dat de Tweede Kamer hier geen aandacht aan heeft besteed, acht ik verbazingwekkend en onverantwoordelijk. Zij hebben het risico van een zeer disruptief of zelfs destructief boemerang effect geaccepteerd.

Dat brengt mij op de vraag: is, mede tegen de achtergrond van deze staatsrechtelijke aspecten, over de suppletoire begrotingswijziging die wij nu bespreken het advies van de Raad van State ingewonnen? Zo ja, wat was diens oordeel?

Het is onrustbarend dat het landsbestuur, omziend naar de eigen fouten, thans kennelijk zo in paniek is geraakt dat regels niet meer tellen en met wetten wordt gegoocheld, tot aan de Grondwet toe, om maar uit de ellende te komen. Rechtvaardigheid is een groot goed, maar het recht geldt niet alleen het incident, maar vormt de constructie van ons bestel, nationaal en internationaal. Paul van Vliet zong ooit: “Den Haag waar de wijzen in ’s Lands Dienst vergrijzen”. Deze wijzen zouden van dit dossier op zich al grijze haren hebben gekregen.

Voorzitter. De minister en de staatssecretaris hebben al mijn 80 vragen beantwoord, nogmaals dank daarvoor. Sommige antwoorden waren zeer bevredigend of verduidelijkend. Andere antwoorden waren juist teleurstellend of niet overtuigend. Ik zal u een uitputtende behandeling van de antwoorden besparen. Het gaat vandaag vooral om de conclusies die mijn fractie aan de antwoorden verbind. Deze conclusies zal ik zo meteen aan het slot noemen.

Wat wel positief is, is dat de opschaling van de SGH-route niet leidt tot een toename van het aantal ouders dat zich meldt als gedupeerde, omdat de aanmeldtermijn hiervoor reeds verlopen is. Op dit moment meldt 25% van de ouders die na de Integrale Beoordeling gedupeerd blijken te zijn, zich voor een aanvullende schaderoute. De Staatssecretaris schrijft “Dit percentage kan nog wel oplopen” -> Tot hoeveel kan dit oplopen? Wordt dit in de gaten gehouden en zoja hoe? Is het genoemde aantal van 36.160 het absolute plafond?

Wij zijn na de antwoorden ook nog steeds bezorgd over hoe de stichting gaat werken als het niet meer over enkele honderden schadeverzoeken gaat (waar de pilot over ging), maar enkele duizenden zo niet tienduizenden. In het wetsvoorstel wordt uitgegaan van 20.000 aanmeldingen, in de antwoorden lezen wij zelfs het aantal van 25.000. Dat zijn aantallen waar elke overheidsinstelling zich makkelijk in kan verslikken. Maar een plan ontbreekt.

Bezorgd is mijn fractie ook ten aanzien van het feit dat ruim 57% van de medewerkers van de Belastingdienst Toeslagen werkt  voor de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen. 2.300 van de 4.000!

• Hoe wordt deze verhouding nadat de SGH-route is opgeschaald? Werkt dan 90% voor het herstel, en 10% voor de normale uitvoering?

Ook zorgelijk vind ik het antwoord dat ‘elke schadesituatie uniek is en leed zich niet goed leent voor een vergelijking’.

Wij zijn bekend met voorbeelden uit Groningen, waar een scheur in een muur tot enorme administratieve rompslomp en precies passende compensatie leidde. Deze mensen willen ook wel een SGH route waar meerdere specialisten zich buigen over het feitenrelaas en waar ook indirecte en bijkomende schade wordt vergoed. Maar helaas. Niet voor hen. Snapt de staatssecretaris, dat de indruk van gelijke behandeling voor veel mensen uit zicht raakt?

De interne conclusie van de vaktechnische adviseurs, dat er steeds meer dossiers zijn waarbij geen sprake is of zou moeten zijn van gedupeerdheid, wordt niet gedeeld door het kabinet. Dat wekt enige verbazing.

• Kan alsnog gemotiveerd worden waarom niet?

De vorige staatssecretaris schreef in haar brief dat ‘continuering van de SGH-route onder pilot-voorwaarden tot onuitlegbare uitkomsten en daarnaast onrechtmatigheid’ leidt. Terwijl deze staatsecretaris schrijft: ‘Tegelijkertijd was het niet voor niets een pilot: het doel was te leren of aan deze voorwaarde werd voldaan op de manier waarop SGH haar proces invult’. Moet of kan mijn fractie hieruit afleiden, dat ook dit kabinet geen enkele ruimte laat voor het mislukken van de gesprekken met SGH over de DVO?

Hebben het kabinet en de Tweede Kamer, in dat geval, de onderhandelingspositie met de stichting niet verzwakt? Door nu al het geld te reserveren en de SGH route bij voorbaat als zeer wenselijk te verklaren? Daar wil deze senator antwoord op hebben.

Het was de inzet van het kabinet om de DVO af te sluiten vóór verzending van de Nota van wijziging aan de Tweede Kamer. In dat geval was het mogelijk geweest de definitieve afspraken gedetailleerd te verwerken in de Nota van Wijziging. Helaas is dit niet gelukt, omdat de gesprekken met de Stichting pas net zijn begonnen.

Voorzitter: Hier is het misgegaan.

Mijn fractie had sterk de voorkeur gegeven aan een Nota van Wijziging waarin de definitieve afspraken gedetailleerd waren verwerkt.

Voorzitter ik rond af met 5 conclusies:

1. Het is niet verantwoord nu akkoord te gaan met of van een instemming blijk te geven aan de aanvaarding van de begrotingswijziging;
2. Er zal eerst meer zicht moeten komen in hoeverre de extra uitgaven te verantwoorden zullen zijn;
3. Daartoe dient er in ieder geval een ondertekende DVO te zijn, waarvan de beide Kamers der Staten-Generaal eerst kennis hebben kunnen nemen, alvorens een akkoord kan worden gegeven op de begrotingswijziging;
4. Er dient zoveel mogelijk zekerheid te worden geboden dat gewerkt gaat worden in overeenstemming met de wettelijke regels;
5. Er moet passende aandacht worden gegeven aan de staatsrechtelijke positie van de betrokken leden van het Koninklijk Huis, in samenhang met de ministeriële verantwoordelijkheid;

Ik roep mijn collega senatoren dan ook op, om op dit moment niet akkoord te gaan met de begrotingswijziging.

Mijn fractie wacht de reactie van de minister en de staatssecretaris met belangstelling af.